بررسی پترولوژیکی و ژئوشیمی افیولیت ملانژهای غرب فریمان

مجموعه¬ی افیولیتی غرب فریمان مشهد در شمال شرقی خرده قاره¬ی ایران مرکزی ‌و در طول جغرافیایی 35º 40´ 10.04\" N و 35º 38´ 5.07\" N و عرض جغرافیایی 059º 37´ 26.33\" E و 059º 41´ 42.24\" E قرار گرفته است. سکانس کامل مجموعه¬¬ی افیولیتی در این منطقه حضور دارد. سکانس گوشته¬ای افیولیت¬های شامل واحدهای هارزبورگیتی، لرزولیتی و واحد پیروکسنیتی و سکانس پوسته¬ای افیولیت¬های منطقه شامل واحدهای گابرویی ایزوتروپ، دایک¬های دیابازی، هورنبلندمیکروگابروها است. و به علت بهم ریختگی ناشی از جایگیری و عملکرد پدیده¬هایی مانند دیاپیریسم بر واحدهای سنگی، مجموعه¬ی افیولیتی مورد مطالعه را می¬توان افیولیت ملانژ (Ophiolite mélange) یا کالرد ملانژ (Colored mélange) نامید. فراوانی واحدهای سرپانتینیتی به صورت شدیداً خردشده نشاندهنده¬ی تأثیر پدیده¬ی دیاپیریسم در منطقه است. در اثر دگرسانی، واحدهایی گابرویی رودنگیتی، هونتیت، منیزیت در منطقه ایجاد شده¬اند. آهک¬های پلاژیک (حاوی فسیل گلوبوترانکانا به سن کامپانین- ماستریشتین)، چرت¬های رادیولاریتی (حاوی فسیل¬های رادیولار به سن بارمین فوقانی تا کامپانین فوقانی) و آهک¬های ماسه¬ای (حاوی فسیل¬های نومولیت به سن ائوسن) سن نسبی کرتاسه¬ی بالایی را برای افیولیت ¬ملانژهای منطقه نشان می¬دهد. بررسی نمودارهای هارکر نشاندهنده¬ی اینست که سنگهای منطقه دارای ارتباط ژنتیکی مشخص با یکدیگر می¬باشند. گابروها، بازالتهای بالشی و دایک¬های دیابازی منطقه متعلق به سری تولئیتی بوده و طبق نمودارهای ژئوشیمیایی عامل اصلی بوجودآورنده¬ی آنها تفریق ماگمایی می¬باشد. در نمودار Zr در برابرYنمونه¬های سنگی منطقه در محدوده¬ی تبلور تفریقی قرار می¬گیرند که در حالت کلی نشانگر تأثیر تبلور تفریقی در تشکیل این سنگها می¬باشد. پلاژیوگرانیت¬های منطقه متعلق به سری متاآلومینیوم و کالک¬آلکالن بوده و به احتمال زیاد منشأ غیر از تفریق داشته¬اند و می¬توانند از ذوب بخشی گابروهای هیدراته بوجود آمده باشند. آندزیت¬های منطقه با سرشت کالک¬الکالن متعلق به حوضه¬ی کمان ماگماتیکی می¬باشند و دارای هورنبلندهای اپاسیته شده¬ بوده که این فرآیند نشاندهنده¬ی تشکیل آنها بصورت چند مرحله¬ای و برداشته شدن فشار بخار آب از این واحدها در مراحل پایانی تشکیلشان می¬باشد. بافت اکسولوشنی در ارتوپیروکسن¬های موجود در پریدوتیت¬ها نشاندهنده¬ی متعلق بودن پریدوتیت¬ها به گوشته (تکتونیت) می¬باشد. بازالتهای بالشی اسپیلیتی شده¬ی منطقه از نوع تولئیتی غنی از منیزیم بوده و متعلق به محیط MORB می¬باشند. افیولیت¬های منطقه¬ی مورد مطالعه با توجه به فراوانی واحدهای هارزبورگیتی و میزان TiO2 بالا متعلق به نوع HOT می¬باشند. بررسی بازالت¬ها توسط نمودارهای غنی شدگی- تهی شدگی نشاندهنده¬ی منشأ گرفتن این سنگها از گوشته¬ی تهی شده می¬باشند. بررسی سنگ منشأ این سنگها بیانگر تشکیل این واحدها از واحد اسپینل لرزولیتی در فشار حدود Gpa 5/2 و عمق حدود Km 80– 50 است. بررسی¬های انجام شده توسط میکروسکوپ الکترونی SEM نشاندهنده¬ی حضور کانیهای سولفیدی آهن (پیریت) در گابروها و حضور Ni در کانیهای اپک منطقه در سرپانتینیت¬ها می¬باشد که در اثر سرپانتینیزاسیون کانیهای سیلیکاته¬ی مافیک از ترکیب این کانیها آزاد گشته-اند. نتایج آنالیز نقطه¬ای SEM از اسپینل¬ها نشاندهنده¬ی وجود محلول جامد بین اسپینل، منیزیوکرومیت، هرسینیت و کرومیت است که در اثر جانشینی عناصر Cr, Al , Fe ,Mg ایجاد می¬شوند.