بررسی پترولوژیکی و ژئوشیمیایی سنگهای ولکانیکی پالئوسن _ ائوسن منطقه رونج واقع در جنوب شرق فریمان (جنوب شرقی مشهد)

منطقه مورد مطالعه در زون ایران مرکزى، در شمال¬شرق ایران و در جنوب¬شرقی فریمان واقع شده است. بر اساس مطالعات صحرایى و پتروگرافى؛ ترکیب سنگ¬شناختی مجموعه مورد مطالعه در محدوده آندزیت، تراکى¬آندزیت، داسیت، آندزیت¬بازالت، بازالت و توف است که بخش اعظم رخنمون¬های سنگی منطقه را تشکیل می¬دهند و از لحاظ سنى متعلق به پالئوسن - ائوسن است. بافت غالب در این سنگهای ولکانیکی پورفیرى با خمیره میکرولیتى و گلومرو¬فیرى است. کانی-هاى اصلى شامل پلاژیوکلاز (آندزین- لابرادوریت) داراى ماکل آلبیتى و منطقه¬بندى نوسانى و در برخى موارد داراى انحلال و خوردگى و بافت غربالی است. آلکالى¬فلدسپات از نوع سانیدین و با ماکل کارلسباد بوده و کوارتز با ابعاد متغیر دیده می¬شود. پیروکسن¬هاى منوکلینیک به صورت ساب¬هدرال و از نوع اوژیت مى¬باشند که غالبا به اورالیت و کلریت دگرسان شده¬اند. فنوکریست¬هاى آمفیبول به صورت ساب¬هدرال تا یو¬هدرال بوده و در اغلب نمونه¬ها حاشیه¬اى از اپاسیت اطراف آنها را فرا گرفته است. بالا بودن میزان هورنبلند¬های اپاسیتی شده در سنگهای حدواسط نشان می¬دهد که در زمان تشکیل کانی¬ها، فشار بخار آب و فوگاسیته اکسیژن در ماگمای مادر این سنگ¬ها نقش فعالی ایفا می¬کرده است. گروهی از الیوین¬ها به کلریت و تعدادی به ایدنگزیت تجزیه شده¬اند. شواهد میکروسکوپى از جمله بافت¬هاى غیر¬تعادلى در پلاژیوکلاز¬ها (حالت زونه و انحلال) و اپاسیته شدن کانیهاى آبدارى چون آمفیبولها بر آلایش ماگمایى توده ولکانیکى دلالت دارد. کانیهاى فرعى شامل بیوتیت؛ آپاتیت، اسفن و کانى¬هاى فلزى مگنتیت تیتان¬دار مى¬باشند. بر اساس داده¬های ژئوشیمیایی عناصر اصلی و فرعی، سنگ¬های منطقه از لحاظ سری ماگمایی جز سری کالکو¬آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا با ماهیت متاآلومینوس می¬باشند. از نظر محیط ژئوتکتونیکی در محدوده قوس ماگمایی قرارمی¬گیرند. واحد¬های سنگی منطقه، بر اساس مقایسه اکسید¬هاى عناصر اصلى و عناصر کمیاب با مناطق مختلف دنیا، بیشتر با مجموعه¬هاى حاشیه فعال قاره¬اى منطبق است و رفتاراکسید¬هاى عناصر اصلى و کمیاب روند عادى تفریق را در ماگما نشان مى¬دهد. داده¬های ژئوشیمیایی نشان می¬دهد سنگ منشا مذاب سازنده سنگ¬های مورد بررسی یک گارنت لرزولیت بوده است که حدود 10- 1 درصد ذوب بخشی را تحمل نموده است و همچنین بررسی نمودار¬های پترولوژیکی نشان داد که سنگ¬های منطقه در اثر ذوب بخشی گارنت¬لرزولیت در اعماق حدود km90 تا km100 تشکیل شده¬اند. روند عناصر اصلی و کمیاب نشان دهنده نوعی ارتباط ژنتیکی در سنگ¬های منطقه می¬باشد و نمودار¬های عناصر ناسازگار و سازگار در برابر یکدیگر نشان می¬دهد که تبلور تفریقی عامل اصلی ارتباط بین این سنگ¬ها می¬باشد. موازی بودن الگوی تغییرات عناصر REE در نمودار¬های عنکبوتی نیز مرتبط بودن این سنگ¬ها از طریق تبلور تفریقی را تایید می¬کند. در بررسی¬های پتروگرافی، شواهد و مدارکی دال بر وجود آلایش ماگمایی در سنگ¬های منطقه مشاهده گردید که آنومالی منفی Nb و Ti و آنومالی مثبت Pb در نمودار¬های عنکبوتی و همچنین نسبت¬‌های عناصری مانند Ce/Pb و Nb/Uنیز این موضوع را تایید می¬نمایند. غنی¬شدگی نمونه¬ها از عناصر LILE و تهی¬شدگی از عناصر HFSEبیانگر ماگماتیسم کمان¬های آتشفشانی حاشیه قاره است که نمودار¬های مختلف استفاده شده نیز محیط تکتونیکی منطقه مورد مطالعه را مرتبط با زون¬های فرورانش حاشیه فعال قاره¬ای نشان می¬دهد. واژه های کلیدی : آندزیت، پالئوسن - ائوسن، رونج، زون ایران مرکزی، سنگهای آتشفشانی.