پترولوژي و ژئوشيمي سنگ هاي آذرين دياپيرهاي كاج، رستم آباد، دشتك و دوآب (گنجان)در استان چهارمحال و بختياري

در استان چهار محال و بختياري بالغ بر 16 دياپير وجود دارد كه تمامي اين دياپيرها در تماس مستقيم با گسل هاي مهم منطقه بوده و بزرگترين بعد آنها به موازات گسل ها مي باشند و به نظر مي رسد كه عامل رسيدن به سطح زمين دياپيرهاي منطقه از سويي گسل ها و از سويي ديگر وزن مخصوص سبك نمك مي باشد. عمده ترين سنگ هاي آذرين سازند هرمز در دياپير كاج، رستم آباد، دشتك و دو آب را گدازه ها تشكيل مي دهند كه با توده هاي نفوذي كوچك نيمه عميق نظير دايك ها، سيل ها و ...همراه مي باشند و همچنين سنگ هاي پيروكلاستيك كه در واحد هاي هرمز 2 و 4 در تناوب با ديگر سازه هاي آن واحد مي باشند. بررسي دياپير هاي مورد مطالعه نشان داد كه فعاليت ولكانيسم در يك محيط در حال رسوبگذاري رخ داده است و در واقع سازند هرمز را بايد يك سازند رسوبي - آتشفشاني دانست كه حركت دياپير گونه مجموعه فوق پس از زمان تشكيل موجب به هم ريختگي كمابيش شديد توالي هاي آذرين- رسوبي شده است. مطالعات پتروگرافي و كاني شناسي بر روي سنگ هاي آذرين سازند هرمز در منطقه مورد مطالعه نشان داد كه مي توان سنگ ها را در سه گروه عمده مافيك، حد واسط و فلسيك قرار داد كه گروه مافيك شامل بازالت ها، نفوذي هاي نيمه عميق گابروئي و دلريت ها، گروه سنگ هاي حد واسط شامل آندزيت ها، آندزيت بازالت ها، مونزوگابرو ها و مونزونيت ها، سنگ هاي فلسيك شامل توده هاي نفوذي كوچك سينيتي مي باشد. همچنين مطالعات پتروگرافي و كاني شناسي نشان داد كه مي توان يك طيف پيوسته تركيبي از گابرو تا سينيت شامل: گابرو هاي اليوين دار هورنبلند گابروهاي اليوين دار پيروكسن گابروها هورنبلند گابروها گابروهاي بيوتيت دار هورنبلند مونزو گابرو مونزو گابرو مونزونيت سينيت در نظر گرفت. سنگ هاي بازالتي و خانواده گابروئي سازند هرمز را از نقطه نظر ويژگي هاي پتروگرافي و كـانـــي شناسي با شاخص هاي كاني شناختي بازالت هاي آلكالن همخواني دارند. هر چند كه تمامي ويژگي هاي اين سنگ ها را ندارند ولي نمي توان آنها را ساب آلكالن ناميد. سنگ هاي سينيتي نيز از خانواده بزرگ سنگ هاي آلكالن به حساب مي آيند و محصولات تفريق يافته همراه بازالت هاي آلكالن محسوب مي شوند. از نظر كاني شناسي، بازالت ها و گابرو هاي وابسته را جزء بازالت هاي تحولي(Transitional)مي دانيم كه وابستگي آنها به بازالت هاي آلكالن بيش از بازالت هاي ساب آلكالن است. قرابت ژئوشيميايي، كاني و سنگ شناسي كاملي بين اين سنگ ها وجود دارد و تماماً به يك فاز ماگماتيسم تعلق دارند. اين فاز ماگماتيسم به احتمال زياد در انتهاي تشكيل كمپلكس هرمز (قبل از ماسه سنگهاي فوقاني هرمز 4) بوقوع پيوسته است. از بررسي مجموعه دياگرام هاي ژئوشيميايي و مباحث مربوطه مي توان يك نتيجه كلي گرفت و آن اينكه مجموعه سنگ هاي آذرين سارند هرمز مورد مطالعه مربوط به يك سري پيوسته هستند كه از نقطه نظر طبيعت ماگمائي، يك سري transalkali يا transitionally - alkaline محسوب مي شوند و ماگماي مورد مطالعه در مسير تحولات ماگمائي، ابتدا از نظر سديم و سپس از نظر پتاسيم كمي غني شدگي نشان مي دهد. شواهد مختلف، از جمله دياگرام هاي متمايز كننده محيط هاي ژئوتكتونيكي نشان دهنده يك محيط درون قاره اي و يك حوضه گرابن يا ريفتي كه در نتيجه گسل هاي كششي(extensional)حاصل شده اند، براي فعاليت ولكانيسم سازند هرمز هستند. به جز بهره برداري نمك از طريق چشمه هاي نمكي، بلوك هاي بسيار بزرگ از سنگ هاي گابروئي را مي توان بعنوان سنگ تزئيني مورد بررسي قرار داد و سنگ هاي سينيتي و آلبيتيت ها با داشتنAl2O3 بالا و K2O و Na2O نسبتاً بالا مي توانند بعنوان منابع بالقوه توليد فلدسپات براي صنايع سراميك و شيشه سازي مورد مطالعه قرار گيرند.