زمين شناسي و پترولوژي افيوليت هاي شمال نائين

ملانژ افيوليتي شمال نائين همراه با سنگ هاي رسوبي دوران سوم در شرق آن و سنگ هاي آتشفشاني دوران سوم در غرب آن كلاً منطقه اي به وسعت حدود 2500 كيلومتر مربع را مي پوشاند كه منطقه مورد مطالعه در اين پايان نامه شامل بخش مياني آن يعني خود ملانژ افيوليتي شمال نائين تا سنگ هاي ديوريتي سهيل پاكوه مي باشد كه خود داراي وسعتي در حدود 480 كيلومتر مربع است، يعني به طول 40 كيلومتر (به سوي شمال نائين تا روستاي سپرو و سهيل پاكوه) و عرض متوسط 12 كيلومتر مي باشد. اين ملانژ افيوليتي در لبه غربي زون ايران مركزي قرار دارد و در امتداد زون گسلي دهشير- بافت از بافت تا دهشير- جنوب نائين- شمال نائين- انارك و... رخنمون هايي را نشان مي دهد. مشاهدات صحرائي در زمين شناسي اوليه شباهت هاي نزديكي را بين اين ملانژها نشان مي دهد و از نظر ليتولوژي از بالا به پايين شامل: 1- آهك هاي پلاژيك، آهك ماسه اي و راديولاريت كرتاسه بالايي. 2- بازالت ها با ساخت بالشي و ماسيو. 3- دايك هاي صفحه اي با تركيب دلريتي. 4- پلاژيوگرانيت ها كه در زير دايك ها و روي گابروها قرار دارند. 5- خانواده گابروها كه شامل (نوريت ها، گابروهاي نوريتي و گابروها) مي باشد. 6- سنگ هاي پريدوتيتي با بافت كومولا شامل هارزبورژيت - ورليت – دونيت. 7- سنگ هاي پريدوتيتي با بافت تكتونيت شامل هارزبورژيت - ورليت – دونيت. كه اين سنگ ها گاهي توسط دايك هاي رودنژيتي قطع شده اند. كمپلكس افيوليتي نائين به طور عمده از پريدوتيت هاي هارتسبرگيتي و سرپانتينيت تشكيل شده اند. گاهي دايك هاي لرزوليتي و ديابازي و گابروئي آنها را قطع كرده اند. پيروكسنيت ها و لرزوليت ها در آن خيلي كم است. سنگهاي آهكي و راديولاريت ها به طور پراكنده در سرتاسر منطقه وجود دارند كه از قطعات چند متري تا چند صد متري مي باشندو گاهي بخصوص در بخش جنوب شرقي افيوليت ها(شمال شرق نائين)ء سنگ هاي آهكي گلبوترونكانادار(Globotruncana) با سن كامپانين- ماستريشين همراه با لايه هاي نازك چرت(Chert)از قديمي ترين سنگ هاي اين ناحيه مي باشند (كوه زرد). سنگ آهك هاي نوموليت - آلوئولين دار و سنگ هاي ماسه اي به سن ائوسن زيرين، جوانترين سنگ هاي رسوبي اين منطقه مي باشند. سن احتمالي ملانژ افيوليتي پالئوسن تا ائوسن زيرين مي باشد (داودزاده، 1972)ء روي آهك هاي ماستريشين يك برش پي (basal breccia)به سن پالئوسن مياني، بطور هم شيب آن را مي پوشاند. نبود چينه شناسي در سراسر پالئوسن زيرين به يك جنبش كوهزائي كه پس از ماستريشين و تا بيش از پالئوسن مياني اتفاق افتاده، نسبت داده مي شود كه باعث تشكيل گسل هاي عميق و جايگيري افيوليت ها مي گردد. با توجه به جايگيري بسياري از افيوليت هاي ايران بر اثر فاز كوهزايي لاراميد، احتمالاً ملانژافيوليتي نائين براثر اين فاز كوهزائي حاصل شده است. دربخش شرقي كمپلكس افيوليتي شمال نائين، سنگ هاي آتشفشاني دوران سوم رخنمون دارند. همچنين در جنوب شرقي منطقه و شمال شرقي منطقه نيز آثاري از آن مشاهده مي گردد. در ابتداي افيوليت هاي شمال نائين يك توده كوچك داسيتي وجود دارد كه شباهت بسيار زيادي به داسيت سبزوار مي باشد و متعلق به اين بخش آتشفشاني نيز هست. در بخش شرقي كمپلكس افيوليتي سازند آخوره قرار دارد كه متشكل از تناوبي از سنگهاي آواري ريز و درشت به ضخامت حدود 3000 متر و مشابه نهشته هاي نوع فيليش مي باشد، با سن ائوسن مياني تا بالائي كه بر روي اين تشكيلات به ترتيب قرمز زيرين، سازند قم، و تشكيلات قرمز بالايي قرار دارند (داودزاده)ء در شمال ملانژ افيوليتي (شمال سهيل پاكوه تا گل شكنان) يك توده ديوريتي تا كوارتز ديوريتي وجود دارد كه ارتباطي به افيوليت ها ندارد و سني كه براي آن در نظر گرفته شده اوايل دوران سوم است. نتايج آناليزهاي ژئوشيميايي نشان مي دهد كه ملانژافيوليتي شمال نائين از نظر K2Oتهي شده (داراي كمتر از 1% وزني K2O). ترم هاي بازيك و حد واسط اين مجموعه نسبت به آهن و تيتان غني شدگي نشان نمي دهد و از نظر پترولوژي و ژئوشيمي داراي روند ماگماي تولئيت جزاير قوسي (Island arc Tholeiest) بوده كه در نتيجه ذوب بخشي يك منشأ تهي شده به وجود آمده است. باتوجه به شواهد صحرايي، ژئوشيميايي، پتروگرافي و پترولوژي و شباهت هاي اين ملانژافيوليتي به افيوليت هاي سبزوار و انارك، اين سكانس با تولئيت هاي جزاير قوسي قابل مقايسه است