پترولوژي و خاستگاه ژئوتکتونيکي بازالت هاي پالئوزوئيك زيرين دره جهق (شرق روستاي قهرود، جنوب كاشان)

ولکانيک هاي سيلورين در جنوب کاشان، به عنوان قاعده سازند ماسه سنگي نيور در تاقديس جهق برونزد دارند. اين ولکانيک ها بخشي از کوهستان قهرود بوده و از نظر تقسيم بندي هاي ساختماني– رسوبي ايران در محدوده کمربند ماگمايي سهند- بزمان قرار گرفته ولي از نظر سني با آن ها متفاوت است. منحصر به فرد بودن حضور ولکانيک هاي پالئوزوئيک زيرين (سيلورين) در کمربند ماگمايي سنوزوئيک، بيانگر اهميت مطالعه اين سنگ ها مي باشد. بر اساس مطالعات انجام گرفته اين سنگ ها شامل تراکي بازالت اليوين دار، تراکي آندزي بازالت و آندزي بازالت مي باشند. بافت اصلي اين سنگ ها پورفيري و ميکروليتي پورفيري بوده و کاني هاي اصلي آن ها شامل پلاژيوکلاز، اليوين، پيروکسن و اکسيدهاي Fe-Ti مي باشد. از دگرساني اين سنگ ها کاني هاي ثانويه اي همچون اپيدوت، کلريت، اكسيدهاي آهن (مگنتيت، ايلمنيت و هماتيت)، اسفن، پرهينت، زئوليت، کوارتز و کلسيت تشکيل شده است. کاهش فشار در هنگام خروج ماگما سبب ايجاد حاشيه گرد شده، خليج خوردگي و بافت غربالي در پلاژيوکلازها گرديده است. فلدسپات با تركيب آلبيت، تشكيل اپيدوت و اسفن ثانويه نشان دهنده تأثير رخداد دگرگوني كف اقيانوس در حد رخساره شيست سبز (M1) بر روي اين سنگ ها است. به دنبال وقوع فازهاي ماگمايي دوران سوم و جايگيري توده گرانيتوئيدي قهرود، ولكانيك هاي جهق تحت تأثير دگرگوني مجاورتي، حداکثر تا رخساره هورنبلند- هورنفلس (M2) قرار گرفته اند. بر اساس نمودارهاي ژئوشيميايي، اين سنگ ها ترکيب آلكالي بازالت تا ساب آلكالي بازالت داشته و در دياگرام هاي دو متغيره نيز تفريق گسترده اي نشان نمي دهند. عبور ماگما از پوسته قاره اي سبب غني شدن ماگما از عناصر LIL شده است و درجه ذوب بخشي كم در سنگ منشأ سبب غني شدن اين سنگ ها از عناصر ناسازگار Ti و Zr گرديده است. همچنين وجود گارنت در سنگ منشأ و درجه ذوب بخشي پايين در گوشته اوليه سبب فقير شدگي HREE نسبت به LREE شده است. نمودارهاي ژئوشيميايي عناصر غيرمتحرك، محيط تكتونيكي درون قاره اي و منشأ گوشته اي غني شده را نشان مي دهد. سري ماگمايي اين سنگ ها آلكالن تا انتقالي مي باشد. با توجه به ماهيت ولكانيسم و محيط تكتونيكي اين سنگ ها، تشكيل سنگ هاي آتشفشاني منطقه جهق مي تواند مرتبط با فازهاي كششي پس از كوهزايي كالدونين و ايجاد شكستگي هاي عميق در پوسته كراتوني پالئوزوئيك ايران باشد. مقايسه اين سنگ ها با ولکانيک هاي ابيانه حاکي از شرايط پتروژنز و ماهيت مشابه و محيط تکتونيکي يکسان براي سنگ هاي هر دو منطقه مي باشد.