پ‍ت‍رول‍وژی‌ و م‍ن‍اب‍ع‌ م‍ع‍دن‍ی‌ اس‍ک‍ارن‌ ه‍ای‌ م‍ن‍طق‍ه‌ دل‍ف‍ارد س‍ب‍زواران‌

منطقه مورد مطالعه جزيى از استان كرمان شهرستان جيرفت و منطقه دلفارد بوده و در محدوده جغرافيايى 39 و 57 الى 36 و 57 طول جغرافيايى و 28 و 28 الى 56 و 28 عرض جغرافيايى واقع است. قديمى ترين سنگهايى كه در منطقه مورد مطالعه ديده مى شوند شامل واحد گرين شيستى مرمر بوده كه بيانگر يك دگرگونى ناحيه اى در پالئوزوئيك زيرين است بر روى اين سنگها، واحدهاى آوارى پرمين شامل كنگلومرا، ماسه سنگ سيلت استون بطور دگرشيب قرار گرفته است. اثرى از دگرگونى ناحيه اى در اين سنگها مشاهده نمى شود. در ژوراسيك فوقانى گابروهاى نوريت منطقه را مورد هجوم قرار داده كه ماحصل آن تشكيل اسكارن و هورنفلس از واحد گرين شيستى مرمرى مى باشد. در همين زمان، توده بزرگ گرانيتى به منطقه نفوذ مى نمايد. حرارت و سيالات ماگماتيك برخاسته از اين توده باعث تشكيل هورنبلاند گابرو از گابرونوريت و بوجود آوردن پاراژنزهاى آبدار در هورنفلس و مرمر گرديده است. بنابراين در منطقه يك حادثه دگرگونى ناحيه اى در پالثوزوئيك زيرين و يك حادثه دگرگوني مجاورتى در ژوراسيك مشاهده مى گردد.
علاوه بر اين در رخداد دگرگوني مجاورتى، دو مرحله نفوذ ماگماى بازيك و ماگماى اسيدى صورت گرفته كه منطبق با آن، دو مرحله اسكارن زايى نيز بوقوع پيوسته است بنابراين از اين نقطه نظر اسكارنهاى منطقه از نوع چندزادى (Polygenetic) مى باشند. كانيهاى چون ديوپسيد در مرحله اول اسكارن زايى و كانيهايى مثل وزوويانيت و پرهنيت در مرحله دوم اسكارن زايى تشكيل گرديده اند. جهت تشكيل ولاستونيت نياز به محلول هاى غنى در SiO2 بوده كه سيالات برخاسته از توده گرانيتى در مرحله دوم اسكارن زايي آن را محقق نموده است. اپيدوت نيز در اسكارنها در مرحله دگرگوني قهقرايى، با كاهش دما و تحت تأثير سيالات حاوى H2O CO2 تشكيل گرديده است.
با توجه به پاراژنزهاى كانيايى بوجود آمده و تركيبى سنگ مادر، اسكارنهاى تشكيل شده از نوع كلسيك مى باشند. در بررسى واكنشهاى انجام گرفته در منطقه مورد مطالعه مشاهده مى گردد كه در مرحله اول اسكارن زايى واكنشهاى صورت گرفته از نوع كربن زدا مى باشند در اين واكنشها CO2 آزاد مى گردد. جهت انجام واكنشها بايستى Xco2 پايين باشد در گامه دوم اسكارن زايى واكنشهاى صورت گرفته نياز به H2O و SiO2 دارند كه از سيالات، ماگماتيك برخاسته از توده گرانيتى بدست آمده اند در اين مرحله پرهنيتى شدن آخرين حادثه اى است كه اسكارنها را تحث تأثير خود قرار داده است.
تغيير تركيب سنگها از توده نفوذى تا اسكارن ناگهانى بوده و زونهاى تدريجى مشاهده نمى شود. ضمن اينكه فاصله اسكارنها تا توده نفوذى به گونه اى است كه توسط فرآيند نشر Diffusion توجيه نمى گردد. بنابراين مكانيزم اصلى تشكيل اسكارن در منطقه پديده همبرى تراوش Contact-Infiltration است.
شرايط تشكيل اسكارنها بيانگر حرارت بالا فشار پائين و Xco2 پايين است. از نظر حرارتى، شرايط تشكيل اسكارنها در گامه اول منطبق بر رخسار، پيروكسن هورنفلس و گامه دوم اسكارن زايى بر رخساره هورنبلاند هورنفلس و فرآيند اپيدوتى شدن اسكارنها منطبق بر رخساره البيت اپيدوت هورنفلس است.
مطالعات نشان داده است كه تنها كانى صنعتى قابل استخراج در اسكارنها ولاستونيت بوده كه وزن ولاستونيت قابل استخراج 5/3 ميليون تن برآورد گرديده است.