پترولوژي مجموعه‌هاي آذرين آلكالن سري دزو در منطقه حرجند (شمال ـ شمال‌شرق كرمان)
28/8/1375
در شمال كرمان ـ به فاصله هوائي 40 كيلومتري از اين شهرستان ـ در منطقه‌اي به مركزيت روستاي حرجند ،مجموعه‌هاي نسبتاً درهم ريخته‌اي از سري رسوبي ـ آذرين دزو (مربوط به كامبرين زيرين) به حالت دياپيرگونه‌برونزد دارند. مطالعات صحرائي انجام گرفته بر روي سه مجموعه از برونزدهاي مذكور نشان داد كه سنگهاي آذرين در اين سري‌را عمدتاً گدازه‌هاي بازيك و ساليك تشكيل مي‌دهند كه بوسيله توده‌هاي نفوذي نيمه عميق كوچك از جمله دايكها وسيلها و مقادير كمي توفهاي روشن همراهي مي‌شوند . روابط ميان واحدهاي رسوبي و آذرين نشان مي‌دهد كه‌مجموعه سنگهاي آذرين داراي وابستگي ژنتيكي بوده و در يك حوضة واحد در حال رسوبگذاري (بيشتر يك محيط‌دريائي كم عمق) تشكيل شده‌اند. سنگهاي آذرين مذكور بطور كلي در دو خانوادة بازيك و ساليك قرار دارند و فاقد تركيبات حدواسطند .سنگهاي بازيك را عمدتاً بازالتها ، همراه با مقادير كمتري گابرو ، مونزوگابرو و گابروهاي بيوتيت‌دار و دلريت تشكيل‌مي‌دهند ك در واقع معادلهاي دروني (intrusive) بازالتها هستند . با وجود شباهتهائي كه سنگهاي بازيك باسنگهاي آلكالن دارند ، نمي‌توان آنها را آلكالن دانست و جزو بازالتهاي تحولي (transitional) محسوب‌مي‌شوند. سنگهاي ساليك عمدتاً شامل تراكيت و تراكي لاتيت هستند . معادلهاي درشت بلور آنها شامل سينيتها ، كوارتزسينيتها ، آلكالي كوارتز سينيتها و مونزوسينيتها بمقدار كم در مجموعه‌ها ديده مي‌شوند. روند طبيعي كاهنده يا افزاينده عناصر اصلي ، فرعي و كمياب در طول تفريق كه نتيجه تبلور فازهاي كانيائي خاص‌در مذاب است ، نه تنها ارتباط ژنتيكي اين دو گروه سنگي (بازيك و ساليك) ، بلكه خلأ تركيبي بين آنها را نيز بخوبي‌نشان مي‌دهد . وجود اين خلأ تركيبي بين سنگهاي بازالتي و تراكيتي هم منشأ (cogenetic) نزد پترولوژيستهاپديده‌اي شناخته‌شده تحت عنوان وقفه يا نبود ديلي (Daly gap) است كه به سازوكار تفريق ماگماي مادر ارتباط‌مي‌يابد. مجموعه نمودارهاي ژئوشيميايي ـ پترولوژيكي متمايز كننده (discrimination) يك ماگماي مادر تحولي ـآلكالن (Transitionally - alkaline or Transalkali) را براي مجموعه در نظر مي‌گيرند . بنابر اين‌آذريتهاي دزو يك سري دو قطبي يا دو هنجاري (bimodal) بازالت ـ تراكيت محسوب مي‌شوند كه از يك ماگماي‌مادر تحولي ـ آلكالن حاصل آمده‌اند . چنين مجموعه‌هائي از نقاط ديگر جهان ، نظير كافت جنوب كنيا ، نيز گزارش‌شده‌اند. تحول ماگماي مادر فوق طي دومرحله اساسي صورت مي‌پذيرد ، اول تفريق در حالت مايع مذاب اوليه به دومذاب بازالتي و تراكيتي در اتاق ماگمائي كه علت دوقطبي بودن (biomodality) و وجود وقفه ديلي (Daly gap)در مجموعه را پاسخگوست و دوم تبلور فازهاي كانيائي مختلف از مذابهاي حاصله تفكيك مذاب اوليه به مذابهاي‌بازالتي و تـراكيتي در نتيجه فرآيندهاي شناخته شده تفريق بلور ـ مايـــع (crystal liquid fractionation)پديدة double - diffusive conve ، اثر soret ، ناميـژاكي‌مايعات (liquid - immiscibility) و فرآيندgas transport صورت مي‌پذيرد . مايع تراكيتي بسمت بالاي اتاق ماگمائي صعود كرده و موجب لايه بندي اتاق‌ماگمائي به دو بخش بازالتي (در پائين) و تراكيتي (دربالا) مي‌گردد . اين دو مذاب از طريق شكستگيهاي پوسته فوقاني، بصورت روانه‌هاي بازالتي و تراكيتي در سطح جريان يافته و يا اينكه در غالب نفوذيهاي نيمه‌عميق در پوسته منجمدمي‌شوند. شواهد مختلف نشان مي‌دهند كه ولكانيسم دزو دريك حوضه گرابني ، كه احتمالاً در نتيجة شكسته شدن پوسته‌قاره‌اي بوسيله گسلهاي كششي ايجاد شده ، در كامبرين زيرين رخ داده است.
- بازدید: 6073
